Ακτινοθεραπεία και παρενέργειες: 11 Χρήσιμες συμβουλές

Συγγραφέας: 
Ζωή Απάλλα, PhD
Αν. Καθηγήτρια Δερματολογίας Α.Π.Θ, Β’ Δερματολογική Κλινική 
DERMOMEDICA, Λεωφόρος Κ. Καραμανλή 60, Θεσσαλονίκη

Η χρήση της ακτινοθεραπείας για την καταπολέμηση των όγκων μπορεί να επιδράσει αρνητικά στο υγιές δέρμα που περιλαμβάνεται μέσα στο πεδίο της ακτινοβόλησης. Ακτινοδερματίτιδα είναι όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τις αλλαγές στο δέρμα λόγω της ακτινοβολίας. Οι παρενέργειες της ακτινοθεραπείας στο δέρμα γίνονται εμφανείς συνήθως 1 ή 2 εβδομάδες από την έναρξή της.  Παρότι βελτιώνονται σε 1-2 εβδομάδες από το τέλος των ακτινοβολιών, υπάρχει το ενδεχόμενο επανεμφάνισης παρόμοιων παρενεργειών που οδηγούν σε μελάγχρωση και λέπτυνση της επιδερμίδας, κατάσταση που ονομάζεται όψιμη, χρόνια ακτινοδερματίτιδας.

Πιθανές παρενέργειες της ακτινοθεραπείας περιλαμβάνουν:

• Ερύθημα, κοκκινίλα, εικόνα που μοιάζει με έγκαυμα
• Κνησμός (φαγούρα)
• Ευαισθησία, δυσανεξία, πόνος, αίσθηση καψίματος
• Ξηροδερμία, απολέπιση
• Οίδημα (πρήξιμο), δυσφορία
• Αυξημένη ευαισθησία στο ηλιακό φως (φωτοευαισθησία)
• Επιμόλυνση από μικρόβια
  
  

11 συμβουλές για την πρόληψη των παρενεργειών της ακτινοθεραπείας:

1. Ενημερωθείτε από το δερματολόγο σας για τις πιθανές παρενέργειες, το χρόνο εμφάνισής τους, το πώς μοιάζουν και τι συμπτώματα μπορεί να προκαλούν. Έχετε ένα πλάνο για το πως θα διαχειρισθείτε τις παρενέργειες. Θυμηθείτε ότι οι περισσότερες είναι παροδικές και θα υποχωρήσουν με τη λήξη της ακτινοθεραπείας.


2. Κρατείστε το δέρμα σας καθαρό. Χρησιμοποιήστε χλιαρό νερό και ήπια καθαριστικά, χωρίς αρώματα. Μην τρίβετε και μην απολεπίζετε το δέρμα σας. Αφού βρέξετε την περιοχή που ακτινοβολήθηκε, απλώστε απαλά με το χέρι το καθαριστικό. Στο τέλος ξεπλύνετε καλά την περιοχή και στεγνώστε απαλά με μια μαλακή πετσέτα.


3. Χρησιμοποιήστε με σύνεση τα δερμοκαλλυντικά. Ενώ υποβάλλεστε σε ακτινοθεραπεία, συμβουλευτείτε πρώτα το δερματολόγο σας πριν χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε προϊόν περιποίησης δέρματος. Ο γιατρός θα σας συνταγογραφήσει τα δερμοκαλλυντικά εκείνα που περιέχουν τους κατάλληλους καθαριστικούς, ενυδατικούς, ξηραντικούς, αντικνησμικούς ή αντιφλεγμονώδεις παράγοντες. Αποφύγετε προϊόντα περιποίησης δέρματος για τουλάχιστον τέσσερις ώρες πριν από τη θεραπεία.


4. Αποφύγετε ερεθιστικούς παράγοντες. Αποφύγετε τη χρήση αρωμάτων και άλλων πιθανών αλλεργιογόνων, λαδιών σώματος, αλκοολούχων καλλυντικών και προϊόντων (λοσιόν, κρεμών) με αρώματα.


5. Περιποιηθείτε το δέρμα με ήπιο τρόπο. Προτιμήστε ηλεκτρική ξυριστική μηχανή αντί κλασσικού ξυραφιού για να αποφύγετε κοψίματα. Μην χρησιμοποιείτε λοσιόν πριν το ξύρισμα αποτριχωτικές κρέμες, καθώς μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα. Αν εμφανισθεί κάποιο εξάνθημα, μην ξυριστείτε μέχρι να αποκατασταθεί πλήρως η φυσιολογική εικόνα του δέρματος και ζητήστε βοήθεια από το δερματολόγο σας.  Αν πρέπει να περιδέσετε την πάσχουσα περιοχή, αντί αυτοκόλλητης γάζας, χρησιμοποιήστε απορροφητικό, μαλακό χαρτί που θα το στερεώσετε με αυτοκόλλητη ταινία έξω από τα όρια της πάσχουσας περιοχής.


6. Φροντίστε τα μαλλιά και τα νύχια σας. Αν η ακτινοβολία περιλαμβάνει περιοχή του κεφαλιού, προσπαθήστε να κάνετε ήπιους χειρισμούς όταν χτενίζετε ή βουρτσίζετε τα μαλλιά σας. Χρησιμοποιήστε ένα ήπιο ή ένα σαμπουάν κατάλληλο και για βρέφη και αποφύγετε τη χρήση ισιωτικών, ή σίδερων για μπούκλες. Επίσης, τα νύχια σας μπορεί να γίνουν αδύναμα, να σπάσουν, να ανασηκωθούν από τη βάση τους, ή να εμφανίσουν ραβδώσεις κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας. Διατηρήστε τα χέρια σας ενυδατωμένα και τα νύχια σας κομμένα κοντά. Μην κόβετε τα πετσάκια.


7. Αποφύγετε τις ακραίες θερμοκρασίες. Προστατέψτε το δέρμα σας από την υπερβολική ζέστη ή το κρύο. Κάντε σύντομα ντους με χλιαρό νερό, αντί για μεγάλης διάρκειας, ζεστά μπάνια. Αποφύγετε τη χρήση θερμοφόρας ή παγοκύστεων. Επίσης, ντυθείτε σωστά καθώς οι ακραίες καιρικές συνθήκες μπορεί να επιδεινώσουν ή να προκαλέσουν ξηροδερμία. Τα δροσερά, υγρά μέρη είναι ιδανικά για το ακτινοβολημένο δέρμα.


8. Προτιμήστε φαρδιά ρούχα. Αποφύγετε τα στενά εφαρμοστά ρούχα και αξεσουάρ, όπως γιακάδες, σουτιέν, ζώνες και καλσόν. Αποφύγετε τα ερεθιστικά ή τραχιά υφάσματα, όπως τα μάλλινα, που μπορεί να τρίβουν το δέρμα σας. Δοκιμάστε απαλά βαμβακερά ρούχα και σεντόνια. Πλένετε τα ρούχα σας με ήπια, απαλά απορρυπαντικά.


9. Τρώτε καλά και μείνετε ενυδατωμένοι. Μια υγιεινή, καλά ισορροπημένη διατροφή είναι σημαντική για το υγιές δέρμα, ενώ μπορεί να βοηθήσει το σώμα να ανεχθεί τις θεραπείες για τον καρκίνο, να καταπολεμήσει τις λοιμώξεις και να αναδομήσει τους ιστούς. Προσπαθήστε να πίνετε πολλά υγρά για να διατηρείτε το σώμα σας ενυδατωμένο. Αποφύγετε το αλκοόλ και τα καφεϊνούχα ποτά.


10. Αποφύγετε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο. Ο ήλιος μπορεί να προκαλέσει έγκαυμα στο δέρμα που ακτινοβολήθηκε ακόμα και τις συννεφιασμένες μέρες. Θα χρειαστεί να προστατευθείτε από τον ήλιο ακόμα και μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας. Εάν πρέπει να είστε στον ήλιο, χρησιμοποιήστε αντηλιακό με SPF 30 ή υψηλότερο και φορέστε καπέλο και προστατευτικό ρουχισμό. Μην δοκιμάσετε σολάριουμ.


11. Ελέγχετε καθημερινά το δέρμα σας. Είναι σημαντικό να ελέγχετε το δέρμα σας καθημερινά για να αναζητάτε τυχόν αλλαγές που μπορεί να υποδεικνύουν κάποια μόλυνση. Ενημερώστε το δερματολόγο σας εάν το δέρμα σας φαίνεται ή το αισθάνεστε διαφορετικό ή εάν παρατηρήσετε τυχόν διαβρώσεις (κοψίματα ή ανοιχτές περιοχές). Ο γιατρός σας μπορεί να συνταγογραφήσει αντιβιοτικά για τη θεραπεία της λοίμωξης, αντιισταμινικά για τη μείωση του κνησμού ή/και παυσίπονα για την ανακούφιση του πόνου.