Κνησμός: Ανεπιθύμητη ενέργεια των φαρμάκων κατά του καρκίνου

Ζωή Απάλλα, PhD
Αν. Καθηγήτρια Δερματολογίας ΑΠΘ
DERMOMEDICA, Κ. Καραμανλή 60, Θεσσαλονίκη

Ο κνησμός (φαγούρα) στο δέρμα είναι ένα εξαιρετικά  δυσάρεστο σύμπτωμα που μπορεί να προκύπτει από διάφορες αιτίες. Μία από αυτές είναι και η λήψη φαρμάκων κατά του καρκίνου.  Με την εμφάνιση φαγούρας στο δέρμα συνδέονται τόσο τα κλασσικά χημειοθεραπευτικά, όσο και τα πιο σύγχρονα στοχευτικά φάρμακα και η ανοσοθεραπεία. Ο κνησμός που προκαλούν μπορεί να είναι συνεχής ή διακοπτόμενος, να εντοπίζεται σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος ή συνηθέστερα να είναι διάχυτος. Όταν ο κνησμός διαρκεί πάνω από 6 εβδομάδες, τότε χαρακτηρίζεται ως χρόνιος κνησμός.  Τόσο ο οξύς όσο και ο χρόνιος κνησμός επιβαρύνουν σημαντικά την ποιότητα ζωής των ογκολογικών ασθενών, καθώς διαταράσσουν τον ύπνο και τις καθημερινές δραστηριότητες. Το άτομο με φαγούρα νιώθει ότι δεν μπορεί να ηρεμήσει, να συγκεντρωθεί σε συγκεκριμένη εργασία ή να χαλαρώσει και να κοιμηθεί.

Γιατί οι ασθενείς που λαμβάνουν  θεραπεία για καρκίνο έχουν φαγούρα στο δέρμα;

Οι ασθενείς με καρκίνο μπορεί να προσβάλλονται από κνησμό ως αποτέλεσμα του ίδιου του καρκίνου και της επαγόμενης ξηρότητας του δέρματος, ή λόγω της λήψης των αντικαρκινικών φαρμάκων. Έξι στους δέκα ασθενείς που λαμβάνουν ογκολογικά φάρμακα έχει παρατηρηθεί ότι θα εμφανίσουν φαγούρα στο δέρμα. Το υψηλό αυτό ποσοστό υποδεικνύει την ανάγκη λήψης προληπτικών μέτρων πριν από την έναρξη της αντικαρκινικής αγωγής.

Πώς αντιμετωπίζεται ο κνησμός;

Η πρόληψη, η έγκαιρη αναγνώρισή του και η θεραπεία του κνησμού που προκαλείται από αντικαρκινικά φάρμακα είναι σημαντικές γιατί από τη μια θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ασθενών αυτών και από την άλλη θα διασφαλίσουν τη συνέχιση της αντικαρκινικής θεραπείας, αποφεύγοντας την τροποποίηση της δόσης ή τη διακοπή της.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι η αιτία του κνησμού είναι το ογκολογικό φάρμακο, οι θεραπευτικές προσπάθειες δεν αποσκοπούν στην εξάλειψη της αιτίας αλλά στη συμπτωματική ανακούφιση του βασανιστικού αυτού συμπτώματος. Παράλληλα με τη θεραπεία του κνησμού, θα πρέπει να διορθωθεί και η πιθανή συνύπαρξη ξηροδερμίας ή άλλης δερματοπάθειας που μπορεί να τον επιτείνει.

Πρακτικές συμβουλές για την πρόληψη εμφάνισης κνησμού

- Αποφύγετε τα μεγάλης διάρκειας μπάνια, με καυτό νερό. Είναι προτιμότερα τα σύντομα ντους με χλιαρό νερό.
- Χρησιμοποιείτε ήπια, μαλακτικά προϊόντα καθαρισμού για το πρόσωπο και το σώμα
- Εφαρμόστε ένα ενυδατικό γαλάκτωμα για το δέρμα, που καταπραΰνει και δρα κατά του κνησμού, χωρίς άρωμα, αμέσως μετά το ντους. 
- Προτιμήστε βαμβακερά, αντί για συνθετικά ή μάλλινα, ρούχα.

Αν τα συμπτώματα του κνησμού εμφανιστούν, παρά τη λήψη των παραπάνω προληπτικών μέτρων, τότε θα πρέπει ο ασθενής να απευθυνθεί στο δερματολόγο για να εκτιμήσει το πρόβλημα και να δώσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή.